2018 ilk çeyrek finansal raporunda önceki yılın aynı çeyreğine göre net satışları %6 artmışken faaliyet kârının %20'ye yakın azalmasında "forced hiring" politikanın etkisi olduğu düşünülüyor. Toplam çalışan sayısının 277.000 olduğunu dikkate alırsak %3.5'lık kısımın tek başına bu kadar büyük negatif etki yapması gerçekten mümkün mü, emin değilim.
İkinci neden olarak fiyat/kazanç (f/k) oranı hayli yüksek oluşu ile bir şişkinliğin olması durumunu ortaya atıyor. Starbucks'ın en son f/k oranı 16.81 iken "forward p/e" diye geçen ve ileriki dönemde f/k oranı ne olacak diye bize karlılığının artıp artmayacağı hakkında fikir veren göstergeye baktığımızda bu oran 19.05! Yani Starbucks'da aşırı bir fiyatlanma (yani pahalı) söz konusu... Aslında çok yüksek bir oran olmasa da karlılık beklentisinde bir abartı olduğunu söyleyebiliriz.
Yine de bu pek kabul edilebilir bir durum değil bir yatırımcı için çünkü bu tür şirketler büyüme odaklı getiri ile yatırımcısına kazandıran şirketlerden, o nedenle öyle çok ciddi temettüler ödememeyi tercih ettiklerinden getiri sağlamanın tek yolu sağlıklı sürdürülebilir bir büyüme.
**
Mesela fiziki mağaza açmak gibi bir zorunluluğu olmayan 27.742 çalışanı olan Facebook'un f/k oranı cari olarak 33.40 iken forward f/k oranı 21.83 olarak oluşuyor. Bu demek ki büyüme endeksli şirketlerden bir başkası olan Facebook daha çok kar edecek ileride! Ama buna rağmen amorti süresi anlamına da gelen f/k oranı Starbucks'dan hala daha uzun.
**
Üçüncüsü, müşteri hizmetlerinde kötüleşmenin etkisi olabilir. Nedir bu hizmetler mesela: siparişlerinizin doğru olmaması (eksik olması, yanlış olması gibi), masaların yeterince temiz olmaması, tuvaletlerin hijyenik koşullardan uzak olması, internetin çok yavaş olması, sipariş öncesi uzun kuyruklarda beklenilmesi, sipariş alan çalışanın güler yüzlü karşılamaması, ... vb.
Dördüncüsü, buna "dikkat eksikliği" de diyebiliriz. Küresel ölçekte büyüme çabalarının önemli bir ayağı olan Çin'de yeni mağazalar açmak, tüm dünyada Reserve mağazaları çoğaltmak gibi hedeflere odaklanırken müşteri deneyimini gözardı etmesi ile açıklayabiliriz ve bu kabul edilemez bir hatadır.
Beşincisi, Starbucks'ı eşsiz kılan içeceklerinin neredeyse her yerde ulaşılabilir hale gelmesi ile rekabetin artması olabilir. Artık latte, mocha, frappuccino vs. satılmayan yer kalmadı. Buna bir de sürekli eklenen yeni kahve dükkanları -mesela Dutch Bros- da ekleyin.
Altıncı neden olarak asgari ücretin biraz üzerinde maaş ödeyen şirketin faaliyet gösterdiği ülkelerde asgari ücretin artmasının negatif etkisi kaçınılmaz. Hele bir de faaliyet gösterdiği ülkede dolar değerlenmişse, çifte kavrulmuş demektir. Muhtemelen kârlılığı azalabileceği için.
Yedincisi işgücü bulmak da zorlanıyor olabilir. Daha iyi ücrete daha az çalışma ile ikame edilmesi durumunda üçüncü nedende bahsettiğim müşteri memnuniyetsizliğine neden olan nedenlerin oluşma sebebi eksik kapasite ile çalışma olabilir. Çalışma şartları çalışanlar için ilgi çekiciliğini kaybetmiştir.
**
Bütün bu nedenlere ek olarak bir de Çin'de beklentinin altında satış rakamlarının sürmesi eklenirse aslında 2015 yılındaki fiyatlarına dönmüş bir SBUX ile karşı karşıyayız.
Sonuç olarak uzun vadeli yatırımcı çekme cazibesini yitirmek üzere olan bu tarihsel nitelikteki tanınırlığı yüksek firmanın -Starbucks'dan söz ediyoruz!- geleceği ile ilgili net bir fikir edinebilmemiz için bu yılı geride bırakmamız gerekiyor.
Son kapanış fiyatı $51.24 ve tahminimce "bu daha başlangıç".
